ΤΟ ΤΡΑΧΩΜΑ ΣΤΗ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΣΤΗ ΜΕΣΑΡΙΑ
ΕΝΑ ΔΙΔΑΓΜΑ, ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
“Η κοινωνία του νησιού, έχει αποδείξει πως ακόμα και σε δύσκολες στιγμές, έβρισκε τον τρόπο να λύνει τα προβλήματά της.
Για πολλές δεκαετίες η Σαντορίνη μαστιζόταν από μια φοβερή ασθένεια που οδηγούσε όσους είχαν την ατυχία να προσβληθούν, στην πλήρη τύφλωση.
Λεγόταν τράχωμα και οφειλόταν στο χλαμύδιο (Chlamydia trachomatis), που ενδημούσε σε έντομα στην Αίγυπτο και τις χώρες του Μαγκρέμπ (Βόρεια Αφρική).
Η Σαντορίνη, υπήρξε θύμα αυτού του εφιάλτη, εξαιτίας της «Θηραϊκής Γης» που αποτέλεσε ευλογία και κατάρα μαζί. « Από παμπαλαίους χρόνους είναι γνωστόν ότι αν εις τα κοινά κονιάματα, εν μίγματι με άσβεστον, μεταχειρισθώμεν αντί κοινής άμμου την Θηραϊκής Γην, λαμβάνομεν κονίαμα ασυγκρίτως στερεώτερον, όπερ δε το σπουδαιότερον, τοιούτο κονίαμα στερεοποιείται και σε υγρά εδάφη και υπό το ύδωρ, είναι δηλαδή κονίαμα υδραυλικόν», έγραφε το «Ημερολόγιον Θήρα Αμοργός 1933 του Μιχαήλ Κ. Ζώρζου».
«ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΤΣΙΜΠΛΗΔΩΝ»
Μιχαήλ Δανέζης «χαρακτήρ αδαμάντινος, προικισμένος με ισχυράν θέλησιν, αξιοθαύμαστον δραστηριότητα και τόλμην»
Αυτές οι ιδιότητες κατέστησαν την ηφαιστειακή σποδό πολύτιμο υλικό για τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ (1854- 1868). Το νησί γνώρισε ευημερία ξεριζώνοντας την καρδιά του και πουλώντας την στους κατασκευαστές της διώρυγας, για να θωρακιστούν τα μήκους 168 χιλιομέτρων τοιχώματα. Τα καράβια όμως, επιστρέφοντας έφεραν και ένα λαθρεπιβάτη, το φοβερό χλαμύδιο που έγινε η μάστιγα του νησιού.
« Το όνομά της (Σαντορίνης) εκηλίδωνε το τράχωμα όπερ αντιστάσεως μη υπαρχούσης προώδευε αλματωδώς καταστρέφον το πολιτιμώτερον δώρον δι ου η φύσις επροίκισε τον άνθρωπον, τουτέστιν την όρασιν», γράφει το «Ημερολόγιον Μ. Κ. Ζώρζου». Ακόμα πιο γλαφυρός, είναι ο Νικόλαος Μ. Μηνδρινός στο Συλλογικό Τόμο «Σαντορίνη» (Μιχαήλ Δανέζη- επιμέλεια Εμμανουήλ Λιγνού, Αθήνα 1971), όπου σημειώνει: «εν έτει 1928 η οφθαλμική νόσος τράχωμα, είχε προσβάλλει το μεγαλύτερον μέρος του πληθυσμού κατά ποσοτόν κυμαινόμενον πέριξ του 80% […] εις τας λαϊκάς τάξεις «νησί των τσίμπληδων» απεκαλείτο η ωραία Σαντορίνη».
Αλλά το ελληνικό κράτος, καθημαγμένο από τη Μικρασιατική καταστροφή και τσακισμένο από την παγκόσμια οικονομική κρίση (το περίφημο Κραχ του 1929 είχε παγκόσμιες συνέπειες), αδυνατούσε να προσφέρει ακόμα και τα στοιχειώδη. Τότε ανέλαβε δράση ένας οραματικός και αλτρουιστής κάτοικος. « Ένας Θηραίος πατριώτης του οποίου το όνομα είναι γνωστόν και πέραν των ορίων της Ελληνικής Πατρίδος, παντού όπου υπάρχουν Θηραίοι.
Ο κ. Μιχαήλ Α. Δανέζης κεντρικός ταμίας της Ηλεκτρικής Εταιρείας, χαρακτήρ αδαμάντινος, προικισμένος με ισχυράν θέλησιν, αξιοθαύμαστον δραστηριότητα και τόλμην», σύμφωνα με το συντάκτη του «Ημερολογίου». Και πρέπει να σκεφτεί κανείς πως αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν πλούσιος. «Ο μόνος του πλούτος υπήρξαν τα αισθήματά του και η αγάπη του», γράφει ο Μηνδρινός.
Σύμφωνα μάλιστα με το Φίλιππο Κατσίπη ως νεαρός «δούλευε στο μαγαζί του Χαράλαμπου του Δαμίγου και του Μιχαλάκι του Μενδρινού και σπούδαζε το βράδι στη Σχολή των Εμποροϋπαλλήλων». Ουσιαστική συμβολή στην υπόθεση του Οφθαλμιατρείου είχε και ο Εκδότης Διευθυντής της εφημερίδας «Σαντορίνη» Ιωάννης Βαρβαρήγος που με τη συνεχή αρθρογραφία του, διεκτραγωδούσε την κατάσταση και απεύθυνε συνεχείς εκκλήσεις.
«Ο ΠΟΘΟΣ ΕΞΕΠΛΗΡΩΘΗ»
Τότε ο Μιχαήλ Δανέζης, ανέλαβε δράση. Ίδρυσε το «Θηραϊκό Φιλανθρωπικό Ίδρυμα», με αποκλειστικό σκοπό την καταπολέμηση του τραχώματος και στις 23 Οκτωβρίου 1928, εκδόθηκε Νομοθετικό Διάταγμα για την ίδρυση του Οφθαλμιατρείου Θήρας «Η Αγία Βαρβάρα». « Το πρόβλημα ήτο μέγα, τα εμπόδια πολλά, αι αντιδράσεις σοβαραί, η δυσπιστία ουκ ολίγη», γράφει ο Μ.Κ Ζώρζος και προσθέτει: «Αλλ’ η θέλησις υπερίσχυσε, η δραστηριότης έφερε το αποτέλεσμά της, ο πόθος εξεπληρώθη».
Ο Δανέζης, έβαλε από το βαλάντιό του 2.000 δραχμές και κάλεσε τους Θηραίους να συνεισφέρουν. Πρώτος ανταποκρίθηκε ο Βασίλειος Νομικός, προσφέροντας 75.000 δραχμές και τον ακολούθησε ο Εμμανουήλ Γαβρίλης, δωρίζοντας το πατρικό του σπίτι στη Μεσαριά που είχε αξία 45.000 δραχμών. Ο Φ. Κατσίπης μάλιστα λέει πως ο Νομικός η Κατσούκανος όπως τον αποκαλούσαν («γεροντοπαλίκαρο, οικονόμος και σφιχτοχέρης»), ήθελε να δώσει τα λεφτά για να χτιστεί εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας στη Μεσαριά, αλλά πείστηκε από το Δανέζη να τα δώσει για τον αντιτραχωματικό σταθμό που θα έπαιρνε το όνομα της αγίας.
Αμέσως ιδρύθηκε Διοικητικό Συμβούλιο, με Πρόεδρο το Δανέζη και μέλη το Νομικό, το Γαβρίλη και τους Ιωάννη Κουτσογιαννόπουλο, Βασίλειο Παπαδόπουλο, Βασίλειο Φουστέρη και Πέτρο Δεναξά, με πρώτο μέλημα τη διενέργεια Πανθηραϊκού εράνου. «Όσοι με δυσπιστίαν και αμφιβολίας παρηκολούθουν την εκκίνησιν, ήρχισαν να συνέρχονται και να ομολογούν την πλάνη των. Δια μιαν ακόμη φοράν η αδάμαστος ιδιωτική πρωτοβουλία θριαμβεύει», γράφει ο Μηνδρινός.
«ΣΥΜΠΑΣΑ Η ΘΗΡΑ ΕΩΡΤΑΣΕ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΩΣ»
Στις 26 Αυγούστου του 1929, το Οφθαλμιατρείο « Η Αγία Βαρβάρα» ήταν γεγονός.
Στις 26 Αυγούστου του 1929, το όνειρο γίνεται πραγματικότητα. Το Οφθαλμιατρείο « Η Αγία Βαρβάρα» ήταν γεγονός. «Σύμπασα η Θήρα εώρτασε μεγαλοπρεπώς. Η καρδία παντός Θηραίου εδονείτο από ενθουσιασμόν και άπαντες έχαιρον διότι το οφθαλμιατρείο ήτο προωρισμένον ν’ αποβή ου μόνο κατάστημα φιολανθρωπίας και παράδειγμα αξιομίμητον, αλλά συγχρόνως σταθμός προόδου», πανηγυρίζει μέσα από το «Ημερολόγιον», ο Μ.Κ. Ζώρζος.
Με πρώτο Διευθυντή τον οφθαλμίατρο Άγγελο Βαρβαρήγο και μετέπειτα τον Ιωάννη Τσαγκάρη, μεγαλούργησε τόσο που θεωρήθηκε το πλέον εξειδικευμένο κέντρο της Ελλάδας για το τράχωμα. Αλλά φυσικά η επίσημη πολιτεία απουσίαζε και μόνο όταν έγιναν γνωστές οι επιστημονικές επιτυχίες, ενδιαφέρθηκε ο τότε (από τις 5 Αυγούστου 1936 έως τις 12 Ιουλίου 1939) Υπουργός Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως Αλέξανδρος Κορυζής (είναι ο μετέπειτα πρωθυπουργός που αυτοκτόνησε στις 18 Απριλίου 1941 μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Ναζί).
Σύμφωνα με το Ν. Μ. Μηνδρινό, ο Κορυζής έστειλε ελεγκτή στη Σαντορίνη και αφού διάβασε την έκθεσή του, κάλεσε το Δανέζη στο γραφείο του και του είπε: «Όχι μόνο θα ορίσω Κρατικήν Επιχορήγησιν για το Οφθαλμιατρείο Θήρας, αλλά θα ζητήσω παραλλήλως να παρασημοφορηθείτε». Τιμές όμως απέδωσε και η Ακαδημία Αθηνών το 1930, ενώ το 1939 απένειμε το Βραβείο Εμμανουήλ Μπενάκη που συνοδευόταν από το ποσό των 10.000 δραχμών. Όχι άδικα. Στις επίσημες εκθέσεις, φαίνεται ότι σε λίγα μόλις χρόνια το ποσοστό των πασχόντων, έπεσε από το 60-80% στο 5-20%.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΑΡΓΗΣΕ ΜΟΝΟ 26 ΧΡΟΝΙΑ!!
Η αυλαία του «Δανέζειου Οφθαλμιατρείου» έπεσε το 1954 όταν με απόφαση του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, Γενικός Γραμματέας του οποίου ήταν ο Θηραίος χειρουργός Ιωάννης Κυριακός, αποφασίστηκε πως το «Ιδιωτικού Δικαίου Ίδρυμα» περνούσε στον πλήρη έλεγχο και την εποπτεία του κράτους. Δηλαδή το κράτος μετά από 26 χρόνια, θυμήθηκε την αυτονόητη υποχρέωση του για δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας στους πολίτες του.
Λέτε να χρειαστεί τόσος χρόνος και για το Νοσοκομείο της Σαντορίνης;
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το «Ημερολόγιον Θήρα Αμοργός 1933 του Μιχαήλ Κ. Ζώρζου» και το Συλλογικό Τόμο «Σαντορίνη» (Μιχαήλ Δανέζη- επιμέλεια Εμμανουήλ Λιγνού, Αθήνα 1971).
