Η «ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ»  ΤΗΣ ΓΟΥΡΟΥΝΑΣ  ή ΠΕΡΙ «ΓΟΥΡΟΥΝΑΣ», ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΩΝ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Βαμβακούσης Χριστόφορος- Καθηγητής Φυσικής

“Η σύνταξη και η δημοσίευση του παρόντος γίνεται για λόγους ενημέρωσης, αφύπνισης, συσπείρωσης και ενδεχόμενης μελλοντικής προστασίας από τα οδυνηρά αποτελέσματα, μιας ιδιότυπης κυκλοφοριακής «δικτατορίας», που τα τελευταία χρόνια έχει επιβληθεί στο νησί της Σαντορίνης και σε άλλους τουριστικούς προορισμούς, κυρίως νησιά, από την κυκλοφορία των  ATV γνωστών σαν γουρούνες.

Βασική αιτία για την συγγραφή  του άρθρου είναι, πέραν από τον αυξανόμενο ρυθμό δυστυχημάτων όπου εμπλέκονται «γουρούνες», η προσωπική μου έκθεση σε θανάσιμο κίνδυνο κάθε φορά που επιχειρώ να κυκλοφορήσω με μοτοσυκλέτα ή αυτοκίνητο στην Σαντορίνη κατά τους μήνες της τουριστικής κίνησης καθώς και οι προσωπικές μου μαρτυρίες σε πολλές περιπτώσεις καταστάσεων άκρως επικίνδυνων για την οδική ασφάλεια.

Η «γουρούνα» η  ATV (All-Terrain Vehicle – όχημα παντός εδάφους)  είναι ένα ειδικό όχημα το οποίο κατασκευάστηκε για χρήση σε δασικούς δρόμους ή μονοπάτια, για κίνηση σε αμμώδη ή λασπώδη εδάφη ή ακόμα για μετακίνηση σε χιονισμένες  δυσπρόσιτες περιοχές.

Για να μπορεί να κινηθεί σε τέτοιες συνθήκες έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

1. Μεγάλη απόσταση από το έδαφος και κατά συνέπεια υψηλό κέντρο βάρους.
2. Μικρό μετατρόχιο (απόσταση ανάμεσα στους τροχούς). Κοινώς είναι «στενό» όχημα για να κινείται σε μικρού πλάτους μονοπάτια όπου δεν μπορεί να κινηθεί ένα τζιπ.
3. Μικρό μεταξόνιο (απόσταση μεταξύ εμπρός και πίσω άξονα των τροχών). Κοινώς είναι «κοντό» όχημα για να έχει μεγάλες γωνίες προσέγγισης και διαφυγής σε απότομες αλλαγές της κλίσης του εδάφους.
4. Χοντρά τρακτερωτά λάστιχα πολύ υψηλού προφίλ.

  Λόγω των παραπάνω τεχνικών τους χαρακτηριστικών οι «γουρούνες» έχουν την τάση να αντιδρούν απότομα σε κάθε προσπάθεια αλλαγής της κατεύθυνσης της κίνησής τους και σε συνδυασμό με το υψηλό κέντρο βάρους τους (συν τους αναβάτες που κάθονται ψηλά) να ανατρέπονται εύκολα. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι πολλές εξ’ αυτών στερούνται διαφορικού των πίσω τροχών (Οι τροχοί είναι κολλημένοι σε έναν άξονα και δεν μπορούν να περιστραφούν ανεξάρτητα). Δεδομένου ότι όταν ένα όχημα διαγράφει καμπύλη (στρίβει) ο εξωτερικός τροχός διαγράφει μεγαλύτερο τόξο από τον εσωτερικό τροχό, η ανυπαρξία διαφορικού εμποδίζει το όχημα να στρίψει και τείνει να το διατηρήσει σε ευθεία τροχιά.

Οι «γουρούνες» είναι λοιπόν οχήματα κατασκευασμένα να κινούνται με χαμηλές σχετικά ταχύτητες σε ειδικά εδάφη και να εξυπηρετούν κυνηγούς, ψαράδες, αγρότες και όσους γενικά είναι υποχρεωμένοι να κινούνται σε δύσβατα εδάφη.

Σαν ειδικά οχήματα απαιτούν ειδικό τρόπο οδήγησης, πλήρη εξοικείωση και ειδικό εξοπλισμό του αναβάτη (κράνος, μπότες και στολή προστασίας). Όπως φαίνεται και στην φωτογραφία, οι κατασκευαστές είναι υποχρεωμένοι να προειδοποιούν τους οδηγούς «γουρούνας»  για τα μέτρα προστασίας και την επικινδυνότητα κατά την οδήγηση ενός τέτοιου οχήματος.

Διαβάζουμε τα εξής στο προειδοποιητικό μήνυμα του κατασκευαστή:

1. Η άστοχη χρήση του ATV μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνο τραυματισμό ή θάνατο.
2. Πάντα να χρησιμοποιείς κατάλληλο κράνος και προστατευτικό εξοπλισμό (Γάντια , μπότες, προστατευτικά γυαλιά).
3. Ποτέ μην οδηγείς χωρίς κατάλληλη εξάσκηση και καθοδήγηση.
4. Ποτέ μην οδηγείς με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή που επιβάλλουν οι δυνατότητες σου και οι συνθήκες κίνησης.
5. Πάντα να χρησιμοποιείς κατάλληλες τεχνικές οδήγησης για να αποφύγεις την ανατροπή του οχήματος σε λόφους και στροφές.
6. Πάντα να αποφεύγεις λιθόστρωτες επιφάνειες γιατί εύκολα μπορείς να χάσεις τον έλεγχο του οχήματος.

Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι τέτοιου τύπου, ειδικής χρήσης, οχήματα δεν είναι κατασκευασμένα για  να πηγαίνεις το μπάνιο σου από τα Φηρά στην Περίσσα, με σαγιονάρες και μαγιό,  ούτε από το Καμάρι στην Οία για να δεις το ηλιοβασίλεμα με το ένα χέρι στο τιμόνι και το κινητό στο άλλο. Γενικά πρόκειται για οχήματα ακατάλληλα για να περιηγηθεί κανείς το νησί  της Σαντορίνης (και όχι μόνο αυτό) ,όπου το βασικό οδικό δίκτυο είναι 100% ασφαλτοστρωμένο, με απότομες στροφές και κλίσεις και όπου, ειδικά τους μήνες της σαιζόν, ο ρυθμός και η ποσότητα της κίνησης είναι άκρως επιβαρυμένοι.

Στην πράξη, κατά τους μήνες της τουριστικής κίνησης (Μάιο – Οκτώβριο) ο ρυθμός της κίνησης στους βασικούς οδικούς άξονες του νησιού, επιβάλλεται από τους πάντα βιαστικούς οδηγούς, των αφύσικα πολυάριθμων van, με αποτέλεσμα αυτοί να μεταβάλλονται σε δρόμους ημι-ταχείας κυκλοφορίας (Ταχείας για τον Οία – Αεροδρόμιο).  Η παρουσία μιας γουρούνας σε αυτές τις συνθήκες κίνησης έχει σαν αποτέλεσμα την γνώριμη σε όλους τους  οδηγούς «φυσιολογικών» οχημάτων εικόνα:  Σχηματισμός κυκλοφοριακού «σκουληκιού», με κεφαλή αγχωμένο οδηγό γουρούνας,  ο οποίος πασχίζει να διατηρήσει την πορεία του οχήματός του και σώμα εκατοντάδων μέτρων από εκνευρισμένους οδηγούς ΙΧ, Van και άλλων «φυσιολογικών οχημάτων» οι οποίοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να προσπεράσουν. Αγχωμένοι και εκνευρισμένοι οδηγοί, ακατάλληλο όχημα, επιβαρυμένες οδικές συνθήκες, ανεπαρκής σήμανση και φωτισμός αποτελούν το τέλειο μίγμα για την δημιουργία σοβαρού ατυχήματος στο οποίο εμπλέκεται άμεσα ή έμμεσα μια γουρούνα. Το πρόβλημα μεγεθύνεται συχνά από την ύπαρξη κομβόι ATV.

Τα ATV προέκυψαν  από την διασταύρωση τζιπ και μοτοσυκλέτας, έχοντας συσσωρεύσει τα ελαττώματα και των δύο: Δεν έχουν την ευελιξία και την ευκολία οδήγησης μιας μοτοσυκλέτας, και ταυτόχρονα δεν παρέχουν την σταθερότητα , την προστασία και την ταχύτητα ενός τζιπ.

Σαν οχήματα οι γουρούνες παραπλανούν τους υποψήφιους οδηγούς-χρήστες  με την ελκυστική, επιθετική τους εμφάνιση και δίνουν την ψευδαίσθηση της σταθερότητας λόγω της ύπαρξης τεσσάρων τροχών. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς αντίθετη: Είναι οχήματα φτιαγμένα για να «κατακτήσει» κανείς, σαν  άλλος cow-boy, την άγρια Δύση αλλά παντελώς ακατάλληλα για να εξερευνήσει την Σαντορίνη, να κάνει το μπάνιο του, να πιεί τα ποτά του και να επιστρέψει σώος στο δωμάτιο του.   

Φανταστείτε τους αγρότες του Θεσσαλικού κάμπου να πηγαίνουν με τα τρακτέρ τους για μπάνιο, για καφέ ή για ψώνια στην Λάρισα, στον Βόλο  ή στην Αθήνα. Φανταστείτε το κομφούζιο και την επικινδυνότητα που θα επικρατούσε στους δρόμους και στις πόλεις. Τα τρακτέρ, όπως και οι γουρούνες, έχουν (κακώς) έγκριση τύπου για να κυκλοφορούν στους δρόμους, ευτυχώς όμως οι αγρότες τα χρησιμοποιούν για τα χωράφια τους.

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ

Η πολιτεία, έχοντας αναγνωρίσει το πρόβλημα,   ήδη από τα τέλη του 2017 προώθησε σχετική νομοθεσία για την απαγόρευση της κυκλοφορίας των ATVs στην άσφαλτο  (Ν. 4530/30-3-2018) συναντώντας την έντονη αντίδραση των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στην ενοικίαση των αυτών των τροχοφόρων. Στις 12 Ιουλίου 2018 το υπουργείο Μεταφορών έδωσε τελικά τη δυνατότητα να κυκλοφορούν αυτά τα τετράτροχα ελεύθερα και μεταβίβασε την ευθύνη στους δήμους να πάρουν  τις όποιες περιοριστικές για την κυκλοφορία τους αποφάσεις.

Έτσι οι παρακάτω προτάσεις απευθύνονται προς τις δημοτικές αρχές και προς αυτούς που θα διεκδικήσουν την ηγεσία ή μια θέση στα κοινά τις επερχόμενες Δημοτικές εκλογές.

Λαμβάνοντας υπόψιν την σοβαρότητα και το επείγον του θέματος αλλά και την αντίδραση από πλευράς των ενοικιαστών τέτοιων οχημάτων προτάσεις οι οποίες θα συνέβαλλαν θετικά στην επίλυση του προβλήματος είναι οι παρακάτω:

1. Να απαγορευτεί πλήρως η κυκλοφορία των ATV το 2026 στους ασφαλτοστρωμένους δρόμους της Σαντορίνης. Προτείνεται ένα μεταβατικό διάστημα για ακόμα δύο σαιζόν ώστε οι ιδιοκτήτες των ATV να μπορέσουν να κάνουν απόσβεση της αξίας των οχημάτων τους, να μεριμνήσουν για την διάθεσή τους και την αντικατάστασή τους από άλλα οχήματα, συμβατά με τις συνθήκες κίνησης στο νησί.

2.Να απαγορευτεί άμεσα (από φέτος) η κίνηση των ATV στους βασικούς οδικούς άξονες για τις περιπτώσεις που εξασφαλίζεται εναλλακτική διαδρομή πρόσβασης από χωριό σε χωριό και να δημιουργηθούν χάρτες στους οποίους επιτρέπεται η κίνηση των ATV. Για παράδειγμα να απαγορευτεί η κίνηση στον Οία – Αεροδρόμιο και η πρόσβαση στην Οία να γίνεται από τον δρόμο του βουνού. Όμοια να απαγορευτεί η κίνηση στον Φηρά – Περίσσα και η πρόσβαση να γίνεται μέσω του Πύργου. Όμοια η πρόσβαση στο Καμάρι να γίνεται από τον παραλιακό του Μονόλιθου. Μια λύση που θα ανακουφίσει σε μεγάλο βαθμό την ροή κυκλοφορίας στους κύριους προορισμούς του νησιού.

3. Η ασφαλής οδήγηση της γουρούνας προϋποθέτει, σύμφωνα με τους κατασκευαστές, επαρκή εξοικείωση με το όχημα. Προτείνεται πριν την ενοικίαση να εξασφαλίζεται μια στοιχειώδης εμπειρία με την οδηγητική συμπεριφορά του οχήματος. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με χρήση της πίστας  μοτοκρός στον Πύργο, όπου η πληρωμένη καθοδήγηση από έμπειρο αναβάτη εκπαιδευτή θα οδηγούσε σε « πιστοποίηση οδηγητικής ικανότητας» ATV.  Μια διαδικασία για την οποία 30 λεπτά της ώρας είναι αρκετά.
4. Κατά την ενοικίαση και αφού έχει πιστοποιηθεί η ικανότητα οδήγησης, οδηγός και συνοδηγός να εφοδιάζονται εκτός από κράνη και με τα υπόλοιπα μέσα προστασίας (Μπότες, γάντια, γυαλιά) τα οποία προβλέπει ο κατασκευαστής. Επίσης να γίνεται σύσταση για οδήγηση στα δεξιά των δρόμων και σε περίπτωση κομβόι να τηρείται απόσταση τουλάχιστον εκατό μέτρων από ATV σε ATV ώστε να δίνεται δυνατότητα ασφαλούς προσπέρασης από άλλα οχήματα.

Αυτά σαν πρώτες σκέψεις για μια συζήτηση που θα πρέπει να ανοίξει μιας και πιστεύω ότι το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης κυκλοφορίας των ATV μας αφορά όλους : Κατοίκους, εργαζόμενους, επισκέπτες, τουρίστες.

Δεν είναι δυνατόν μια μικρή μειοψηφία επαγγελματιών, να επιμένει να κερδοφορεί, θέτοντας σε κίνδυνο την ζωή και την σωματική ακεραιότητα των υπολοίπων την στιγμή που υπάρχουν άλλες εναλλακτικές ενοικίασης ελκυστικών οχημάτων τα οποία είναι κατασκευασμένα να κυκλοφορούν με ασφάλεια στους δρόμους ( Buggy, cabrio, scooter, κλπ).

Η ασφάλεια στους δρόμους είναι υπόθεση όλων μας και όσο δε λαμβάνονται μέτρα κινδυνεύουμε κι εμείς και τα παιδιά μας και οι επισκέπτες μας”.