“ΕΝ ΟΨΕΙ ΕΚΛΟΓΩΝ”

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΜΑΝΤΟΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΨΗΦΟΥ

Μαντούσης Γρηγόρης, Ταξίαρχος ε.α Ελληνικής Αστυνομίας

“Ψήφος, όνομα θηλυκό και καταχρηστικά αρσενικό.

Η αλλαγή γένους από το θηλυκό αρχαίο προήλθε με την μετεξέλιξη της γλώσσας και επειδή στην δημοτική η κατάληξη σε –ος είναι κυρίως αρσενικού γένους (π.χ. ο άνθρωπος, ο κόσμος) .

Κατ´αναλογία λέξεις της Αρχαιότητας που είχαν κατάληξη σε –ος αλλά ήταν θηλυκού γένους, κάποτε τροποποιήθηκαν, είτε άλλαξε το γένος τους και έγιναν αρσενικά. Άλλα  πάλι διατήρησαν το αρχαίο τους γένος και την κατάληξη, όπως έγινε με την ψήφο, όμως χρησιμοποιούνταν ταυτόχρονα στο στόμα του λαού στο αρσενικό γένος, δηλαδή ο ψήφος.

Έτσι, ενώ το αρχαίο ουσιαστικό ήταν θηλυκό, στον Μεσαίωνα άρχισε να εμφανίζεται ως ελευθέρως εναλλασσόμενος τύπος και το αρσενικό ο ψήφος. Με τον καιρό, όπως κάνει πάντα η γλώσσα σε τέτοιες περιπτώσεις, βρέθηκε νέο  υφολογικό περιβάλλον για να χωρέσει και τις δύο χρήσεις.

Πάντως υποστηρίχθηκε με βάση τη χρήση, ότι το αρσε­νικό χρησιμοποιείται για να σημαίνει την ατομική ψήφο (λ.χ. «ο Γρηγόρης έριξε τον ψήφο του στην κάλπη από τους τελευταίους»), ενώ το θηλυκό όταν πρόκειται να αναφερθούμε στη λαϊκή ετυμηγορία γενικά  (λ.χ. «Ηψήφος του λαού πρέπει να γίνεται σεβαστή»). Εννοείται , πως όποιος χρησιμοποιεί την ψήφο στο θηλυκό, δεν διαπράττει κανένα λάθος. Το λάθος μάλλον είναι στην επιλογή του υποψηφίου!

Τι σημαίνει όμως η λέξη;

1. μικρή πέτρα, που έχει λειανθεί με τριβή, όπως λιθάρι, χαλίκι, βότσαλο, πολύτιμος λίθος.
2. οποιοδήποτε υλικό μέσον με το οποίο επιχειρείται ψηφοφορία, αυτό μπορεί να είναι σφαιρίδιο, ή ειδικό δελτίο από χαρτί που έχει προηγούμενα οριστεί, (ψηφοδέλτιο), ή άλλο υλικό (π.χ. όστρακο), ή ακόμα και η ανάταση του χεριού του ψηφοφόρου.
3. η γνώμη που εκφράζεται με τη ψήφο σε ψηφοφορία.

Η λέξη «ψήφος», προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «ψάω», που σημαίνει λειαίνω, ομαλύνω. Η ψηφοφορία στη Σπάρτη της Αρχαίας Ελλάδας γινόταν δια βοής, ενώ στην Αθήνα δια ανάτασης των χειρών (φανερή) ή δια οστράκων και σφαιριδίων (κρυφή).

Το χειρόγραφο ψηφοδέλτιο εμφανίσθηκε στη νεότερη Ελλάδα για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές του 1834, αλλά καταργήθηκε το 1864, στην προσπάθεια να περιοριστεί  η χειραγώγηση των αγράμματων Ελλήνων και αντικαταστάθηκε το ψηφοδέλτιο με ένα μικρό μολυβένιο βώλο, το σφαιρίδιο.Από τις δημοτικές εκλογές του 1914 και τις βουλευτικές του 1926 μέχρι και σήμερα, το έντυπο ψηφοδέλτιο μαζί με το σταυρό προτίμησης, είναι πλέον το μέσο ψηφοφορίας, που ισχύει.

Ας δούμε και κάποιες γνωστές εκφράσεις :

1•Του έριξα «μαύρο»

Σε κάθε εκλογικό τμήμα την ημέρα των εκλογών υπήρχαν τόσες κάλπες όσοι ήταν και οι υποψήφιοι. Η κάθε κάλπη χωριζόταν εσωτερικά σε δύο μέρη που αντιστοιχούσαν, εξωτερικά, σε δύο χρώματα, το άσπρο (θετική ψήφος) και το μαύρο (αρνητική ψήφος).

Ο ψηφοφόρος έπρεπε να περάσει από όλες τις κάλπες και να πάρει από τον κάθε υπάλληλο (σφαιροδότη), που στεκόταν μπροστά από κάθε κάλπη, το σφαιρίδιο. Ο σφαιροδότης φώναζε δυνατά το όνομα του υποψήφιου και ο ψηφοφόρος έριχνε το σφαιρίδιο μέσα από έναν σωλήνα, στη μεριά που επιθυμούσε.

Σε περίπτωση που ο ψηφοφόρος ήθελε να καταψηφίσει έναν υποψήφιο έριχνε το σφαιρίδιο στη μαύρη πλευρά της κάλπης, εξ’ ου και οι δημοφιλείς εκφράσεις «μαύρο που έχει να φάει», «θα τον μαυρίσω», «τον μαύρισα» κλπ. Αντιθέτως, όταν ήθελε να τον υπερψηφίσει έριχνε το σφαιρίδιο στην άσπρη πλευρά της κάλπης.

2•Δαγκωτό!

Υπήρχαν φανατικοί ψηφοφόροι που δεν τους αρκούσε να ρίξουν μόνο το σφαιρίδιο στο άσπρο, αλλά πριν ρίξουν το μολυβένιο βώλο, τον δάγκωναν για να εκφράσουν το πάθος και την ένταση της στιγμής, αλλά και για να αναγνωρίζεται στην καταμέτρηση. Από εδώ βγήκε και η φράση «Θα το ρίξω δαγκωτό».

Τι σημαίνει όμως  (ο ή η) ψήφος;

Προφανώς την προσωπική προτίμηση σε έναν υποψήφιο, την οποία δηλώνει κάποιος όταν ψηφίζει.

Η προσωπική προτίμηση μπορεί να πηγάζει :

1. Από υποχρέωση λόγω συγγένειας, φιλίας ή από κάποια εξυπηρέτηση “ρουσφέτι”. ΑΝΟΧΗ ή ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ;
2. Από  εκτίμηση ότι ο υποψήφιος έχει τις ικανότητες που απαιτούνται. ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ !

Η ψήφος είναι πιο δυνατή από τη σφαίρα. Με τη σφαίρα μπορεί να σκοτώσεις τον εχθρό σου. Με την ψήφο μπορεί να σκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου.

Αβραάμ Λίνκολν, 1809-1865, Αμερικανός πρόεδρος

Διαλέχτε!

( όπως έλεγε και ο συγχωρεμένος ο Μπονάτσος )”.