“Γιατί χρειαζόμαστε ηφαιστειολογικό κέντρο”
Πρωτοδημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ SCIENCE Κυριακή 23 Μαρτίου 2025 και με την άδεια το Ομότιμου Καθηγητή και Ταμία του ΙΜΠΗΣ, αναδημοσιεύεται. Καρπός των ημερών, της επιστημοσύνης και της σκέψης.
“ΓΙΑΤΙ XΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Η ΧΩΡΑ ΜΑΣ.
Οι σεισμοί στην πατρίδα μας είναι ενδημικό φαινόμενο. Εκείνοι της Αθήνας (1982 και 1999) και της Θεσσαλονίκης (1978), μεταξύ πολλών άλλων, αναδεικνύουν τα δομικά και λειτουργικά προβλήματα των σύγχρονων πόλεων, για την αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Υπήρξαν αφορμή για τη δημιουργία των κατάλληλων επιστημονικών φορέων, σεισμολογικών κέντρων, ερευνητικών Ινστιτούτων (πανεπιστημιακών, ΙΤΣΑΚ) του συντονιστικού φορέα ΟΑΣΠ, και άλλων υποδομών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του σεισμικού κινδύνου. Όλοι οι πρόσφατοι σεισμοί δοκιμάζουν την αντι-σεισμική πολιτική και την ετοιμότητα της χώρας. Μπορούν να αναδείξουν τη σημασία της κατασκευαστικής ανθεκτικότητας των οικοδομημάτων, δημόσιων και ιδιωτικών, και της ετοιμότητας – προετοιμασίας μας για καταστροφές από ακραία φυσικά φαινόμενα.
Οι σεισμοί και ο ηφαιστειακός κίνδυνος, που δυστυχώς ανακαλύφθηκε πρόσφατα, καθώς και άλλες φυσικές καταστροφές, μπορούν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στις υποδομές με την αυξανομένη τρωτότητά τους. Ο ηφαιστειακός κίνδυνος και τα θαλάσσια σεισμογενή κύματα (τσουνάμι) απειλούν το εύθραυστο τουριστικό προϊόν της χώρας. Η προετοιμασία των σύγχρονων αστικών περιοχών, των νησιών και των ζωτικών γραμμών (δίκτυα, συγκοινωνίες) και υποδομών, για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων είναι κρίσιμη για τη μείωση των ζημιών και των ανθρώπινων απωλειών. Η ιστορία όλων αυτών των ακραίων φυσικών φαινομένων αποτελεί το παρελθόν που επεκτείνεται στο παρόν και καθορίζει το μέλλον. Ας είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε τον Εγκέλαδο, τον «γαίης κινητήρ(α), άγριο μοχλευτή», όταν πάλι ξυπνήσει από τον ύπνο του και εκφραστεί με σεισμό, ηφαιστειακή έκρηξη ή τσουνάμι, γιατί φαίνεται να μισοκοιμάται, με το ένα μάτι πάντα ανοιχτό.
Ας εκμεταλλευτούμε, ως οργανωμένη και σύγχρονη πολιτεία, τη σημερινή γεωλογική – κοινωνική κρίση, πρωτόγνωρη σεισμική ακολουθία και ηφαιστειακή απειλή των σεισμογενετικών ρηγμάτων Σαντορίνης – Αμοργού, για να δημιουργηθεί ένα σοβαρό, κρατικό ερευνητικό ηφαιστειολογικό κέντρο -παρατηρητήριο, δίπλα στα υπάρχοντα, Γεωδυναμικό Ινστιτούτο ΕΑΑ, ΕΑΓΜΕ (πρώην ΙΓΜΕ), στα αντίστοιχα πανεπιστημιακά εργαστήρια, τον ΟΑΣΠ, με τα οποία θα συνεργάζεται, για να συνενώσει τις κατά τα άλλα σημαντικές, διάσπαρτες επιστημονικές δυνάμεις της χώρας σε ένα κοινό στόχο, την ελλιπή ηφαιστειολογική έρευνα και την εφαρμογή της. Και το σημαντικότερο θα καταγράφει καθημερινά πολλές παραμέτρους βάσης, τόσο της ηφαιστειακής ηρεμίας, όσο και τις ενδείξεις έξαρσης.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι ηφαιστειακές εκρήξεις, αντίθετα από τους σεισμούς, μπορούν να προβλεφθούν όταν υπάρχουν επαρκή δίκτυα παρακολούθησης. Θα αναπτύσσει συνεργασίες με αντίστοιχα Ινστιτούτα και φορείς της αλλοδαπής. Θα μπορεί να συντονίζει σε μια κοινή εξωτερίκευση, παρά τις ανθρώπινες αδυναμίες, τα επιστημονικά συμπεράσματα και να έχει τη δυνατότητα και υπευθυνότητα, να τροφοδοτεί την εκτελεστική εξουσία με σωστή γνώση για την αντιμετώπιση του υπαρκτού πλέον ηφαιστειακού κινδύνου, την εποχή της γνώσης, της πληροφορίας και της εκρηκτικής ανάπτυξης της επιστήμης”.
