“ΠΕΛΜΑΤΟΓΡΑΦΗΜΑ Ή ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΑΔΙΣΗΣ”

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟΥ Ι. ΣΟΥΡΑ

 

 

 

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤ. ΣΟΥΡΑΣ MD, MSc Ορθοπεδικός Χειρουργός

Η Santonews, εγκαινιάζει με ιδιαίτερη χαρά, την συνεργασία της με έναν ακόμα διακεκριμένο επιστήμονα, ο οποίος θα προσφέρει τα άρθρα του αφιλοκερδώς στους αναγνώστες. Πρόκειται για τον Ορθοπεδικό Χειρουργό, κ. ΝΙΚΟΛΑΟ ΑΝΤ. ΣΟΥΡΑ MD, Msc Επιμελητή Α’ στο Νοσοκομείο ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ.

“Πελματογράφημα ή κινητική ανάλυση βάδισης (στατική και δυναμική)

Το πελματογράφημα ή κινητική ανάλυση βάδισης (στατική και δυναμική) είναι μία διαγνωστική ιατρική συσκευή που λειτουργεί χωρίς ακτινοβολία ή ραδιενέργεια. Αποτελείται από χιλιάδες αισθητήρες οι οποίοι καταγράφουν και αναλύουν τη βάδιση σε δυσδιάστατες και τρισδιάστατες γραφικές παραστάσεις και καθιστά αναγνωρίσιμες τις ανατομικές παραλλαγές και παθήσεις των κάτω άκρων. Ο πελματογράφος αποτελείται από την συσκευή μέτρησης των πελματιαίων πιέσεων ή οποία συνήθως είναι ένας τάπητας με χιλιάδες αισθητήρες κατανομής πιέσεων, τον  υπολογιστή για την αποθήκευση των δεδομένων, την οθόνη για την παρουσίαση των αναλύσεων και το πρόγραμμα ή λογισμικό που ακολουθεί τον πελματογράφο.
Παθήσεις λοιπόν όπως πλατυποδία, βλαισός μέγας δάκτυλος (κότσι) , μεταταρσαλγία, διαβητικό πόδι, ρευματοειδές πόδι, νευρολογικό πόδι, παθήσεις των γονάτων (ραιβογωνία, βλαισογωνία, αρθρίτιδα) και οσφυαλγία μπορούν να διαγνωσθούν και να σχεδιαστεί η θεραπεία τους, όπως επίσης μπορούμε να μελετήσουμε και το μετεγχειρητικό αποτέλεσμα χειρουργικών παρεμβάσεων.
Επιπρόσθετα το πελματογράφημα σε συνδυασμό με την κλινική εξέταση μπορεί να βοηθήσει στην κατασκευή ειδικών ορθοτικών πελμάτων.

Η μελέτη των πιέσεων που ασκούνται στο πόδι από το υπερκείμενο σωματικό βάρος σε σχέση με την επιφάνεια στήριξης, δεν είναι υπόθεση των τελευταίων ετών. Από τους πρώτους που εκδήλωσαν ενδιαφέρον, με την μαθηματική προσέγγιση, ήταν ο Αρχιμήδης (250 π.Χ.), ο Αριστοτέλης (350 π.Χ) και ο Ιπποκράτης (460 π.Χ). Πολύ αργότερα ο Borelli (1679), ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέπτυξαν την μελέτη της βάδισης. Οι πρώτες εργασίες σχετικά με την ανάλυση βαδίσματος εμφανίζονται από τον Marey (1873), με μέθοδο πολλαπλών φωτογραφιών, με διαφορετικό χρονισμό. Οι μεγαλύτερη ώθηση δόθηκε πολύ αργότερα από τον Amar (1916) με την κατασκευή της πρώτης πλατφόρμας καταγραφής πελματιαίων πιέσεων. Κατόπιν δημοσιεύονται και τα πρώτα συμπεράσματα « Η εμβιομηχανική του άκρου ποδός, δεν είναι σωστό να μελετάται διαφορετικά, παρά μόνο σε σχέση με την εμβιομηχανική ολοκλήρου του σώματος και ιδιαίτερα με αυτήν του κάτω άκρου» (Du Vries).

Η εμβιομηχανική της βάδισης και ο ρόλος του κάτω άκρου σε αυτή, αποτέλεσε αντικείμενο εκτεταμένων μελετών. Πολλές, με τα στοιχεία που παραθέτουν, καλύπτουν θέματα που αφορούν στην μορφολογία  και την λειτουργική προσαρμογή των οστών και των αρθρικών επιφανειών, τους ρόλους των συνδέσμων και της πελματιαίας περιτονίας, τους άξονες και την κινητικότητα των αρθρώσεων, την φύση και την κατανομή των λειτουργικών στρες και την δράση των ετεροχθόνων και αυτοχθόνων μυών του άκρου ποδός. Ορισμένες κατέληξαν σε σαφή συμπεράσματα περί της φυσιολογικής και ανώμαλης λειτουργίας του άκρου ποδός και άλλες επικέντρωσαν το ενδιαφέρον και τις παρατηρήσεις τους, στην μορφή και λειτουργία των ποδικής καμάρας. Τα συμπεράσματα των μελετών θα αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμα στην καθημερινή πράξη, όταν, ενώπιον του πάσχοντος, θα αναζητηθούν οι δομικές και λειτουργικές ανωμαλίες, που συνεπάγονται τις διαταραχές της στάσης και της βάδισης του, τις παραμορφώσεις και τις δερματικές βλάβες που έχει αναπτύξει.

Η τεχνολογική επανάσταση, δεν άφησε ανεπηρέαστη την μελέτη των πελματιαίων πιέσεων, αφήνοντας στο παρελθόν, συσκευές όπως το πελματοσκόπιο ή τον Harris & Beath τάπητα αντικαθιστώντας τις με τους σημερινούς πελματογράφους.

Με τον πελματογράφο υπάρχει η δυνατότητα πραγματοποίησης στατικής και δυναμικής μέτρησης. Κατά την στατική μέτρηση (ασθενής σε όρθια στάση) προτιμάται η ελεύθερη στάση και όχι η ανατομική δηλαδή τα πόδια παράλληλα και ελαφρώς ανοιχτά, με το σώμα ίσιο. Οδηγίες δίδονται σχετικά με το να μην αλλάζει το κέντρο βάρους του (όσο το δυνατόν) ο ασθενής κατά την όρθια στήριξη του. Θεωρείται καλή πρακτική το να αφήνεται ο εξεταζόμενος λίγη ώρα πάνω στον τάπητα, από την στιγμή που αφενός χαλαρώνει και η μέτρηση είναι πιο αντικειμενική και αφετέρου θα είναι χρήσιμο στην μελέτη της ισορροπίας και κατανομής κέντρου βάρους.

Κατά την δυναμική μέτρηση ο εξεταζόμενος βαδίζει με φυσιολογική ταχύτητα, χωρίς βοήθεια, πάνω στον τάπητα καταγραφής πιέσεων. Οι επικρατέστερες μέθοδοι είναι δύο : α) Η mid-gait ανάλυση κατά την οποία ο εξεταζόμενος βαδίζει περίπου 10 μέτρα και τελικά το πόδι του έρχεται σε επαφή με τον τάπητα, και β) το «διπλό βήμα» (2 step gait) όπου ο χρειάζονται μόνο 2 βήματα από τον εξεταζόμενο. Για να θεωρείται η μέτρηση αντικειμενική με επαναληψημότητα ή καταγραφή 3 μετρήσεων είναι αναγκαία.

Τα δεδομένα ενός πελματογραφήματος μας παρέχουν πληροφορίες σχετικά με:

  • τις υψηλές πελματιαίες πιέσεις που ασκούνται στο πέλμα, καθώς και τον μέσο όρο αυτών
  • την ισορροπία του ασθενούς (stabilometry) σε σχέση με το κέντρο βάρους του σώματος του, ή για το κάθε πόδι ξεχωριστά
  • την επιφάνεια στήριξης
  • την θέση όπου βρίσκεται η πτέρνα σε σχέση με το πρόσθιο τμήμα του ποδιού
  • το χρόνο παραμονής των πελματιαίων πιέσων
  • κινηματογραφική ανάλυση του βηματισμού
  • κατηγοριοποίηση του βηματισμού σε φάσεις (gait cycle)
  • το μέσο όρο των πελματιαίων πιέσεων σε γραμμή (COP line)
  • ανάλυση και σύγκριση μεταξύ βηματισμών

Τα δεδομένα που λαμβάνονται από την μέτρηση των πελματιαίων πιέσεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση καθώς και για τους μετέπειτα χειρισμούς (θεραπεία) σε ασθενείς με μεγάλη ποικιλία διαταραχών του ποδιού, που συνδέονται με νευρολογικές ή/και μυοσκελετικές δυσλειτουργίες οι οποίες προσβάλλουν παιδιά και ενήλικες.

Παραδείγματα:

 

  • Στο πεδίο των αθλητικών κακώσεων. Είναι δυνατόν μέσο πελματογραφήματος να εντοπιστούν τυγχόν παραλλαγές της ενδογενούς κινητικότητας. Με τον όρο «υπερκινητικότητα» υποδηλώνεται η ανώμαλη κινητικότητα των οστών κατά την φόρτιση του μέλους. Το πόδι πρηνίζεται και επιπεδώνεται υπερβολικά κατά την φόρτιση, αυξάνοντας συνεπώς και το μήκος του. Σύνδρομα κόπωσης, τενοντίτιδες και φυσικά μεγαλύτερο κόστος σε ενέργεια από τους μύες είναι μερικά από τις συνέπειες. Αντίθετα, το πόδι με υψηλή ποδική καμάρα, έχει την τάση να είναι λιγότερο ελαστικό στον επιμήκη άξονα του και η πελματιαία απονέυρωση του είναι τεταμένη, με αποτέλεσμα να υστερεί στην λειτουργία του ως απορροφητή των δονήσεων, γεγονός που έχει μακροπρόθεσμα παθολογικές επιπτώσεις. Είναι λογικό ότι οι παραπάνω επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο τον άκρο πόδα αλλά και όλη την κινητική αλυσίδα (γόνατο, ισχίο, μέση).
  • Στο παιδιατρικό πεδίο. Πολλές διαταραχές της βάδισης με έσω / έξω στροφή του ισχίου, βλαισοπλατυποδία, προσαγωγή του μεταταρσίου, ραιβοποδία,  ιπποποδία, νευρολογικές παθήσεις, είναι μερικές από τις ενδείξεις για πελματογράφημα.
  • Μεταβολικές παθήσεις όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης και τις επιπλοκές που επιφέρει εις τον άκρο πόδα. Ο εντοπισμός των πελματιαίων πιέσεων θεωρείται ύψιστης σημασίας για τον περιορισμό των εξελκώσεων και κατ’ επέκταση των ακρωτηριασμών.
  • Στον χειρουργικό τομέα. Πελματογράφημα γίνεται πρίν την επέμβαση και κατόπιν αυτής (μετά το στάδιο σχετικής αποκατάστασης) για ακόμη πιο ολοκληρωμένη εικόνα του θεράποντος ιατρού. Ιδιαίτερα  επεμβάσεις σε ανατομικές περιοχές των μεταταρσίων και δακτύλων, όπου πλέον οι φορτίσεις θα είναι διαφορετικές.
  • Στην Ρευματοειδή αρθρίτιδα, όπου υπάρχουν δυσμορφίες και προπέτεια των μεταταρσίων κεφαλών, με έμπροσθεν μετανάστευση ινολιπώδους ιστού.
  • Άλλες παθήσεις που προσβάλουν την παρεγκεφαλίς και την ισορροπία.

Πραγματικά ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι αρκετά μακρύς  με το καθένα παράδειγμα να αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο.

Είναι σημαντική η εξέταση των πελματιαίων πιέσεων όχι μόνο σαν υποστήριξη της εκάστοτε διάγνωσης (evidence based practice), αλλά πολύ περισσότερο σαν οδηγός της εκάστοτε θεραπείας. Συμπληρωματικά, και ο ίδιος ο ασθενής εκπαιδεύεται καλύτερα, κατανοώντας, με γραφικές παραστάσεις την πάθηση του η/και την πρόοδο του, με αποτέλεσμα να βοηθάει περισσότερο τον θεράποντα εξεταστή.   Όσοι επαγγελματίες υγείας ασχολούνται με την διάγνωση και την θεραπεία παθολογικών καταστάσεων που προσβάλουν τον άκρο πόδα, την στάση και την βάδιση σίγουρα θα έβρισκαν χρήσιμες τις πληροφορίες που δίνονται με τη βοήθεια του πελματογραφήματος.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤ. ΣΟΥΡΑΣ MD, MSc

Ορθοπεδικός Χειρουργός

Επιμελητής Α’

Νοσοκομείο ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ

Ιατρείο Αθήνα: Μεσογείων 107 3ος όροφος

Θήρα: Καρτεράδος (έναντι Νοσοκομείου Θήρας)

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 6946078165”.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *