Προς τα μέλη της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος, της Βουλής
Ναυάγιο του K/Z Sea Diamond στην καλντέρα της Σαντορίνης
την ανέλκυση του Κ/Ζ Sea Diamond, επανερχόμαστε για να σας ενημερώσουμε σχετικά με τις εξελίξεις
στο θέμα του ναυαγίου του Sea Diamond που παραμένει ως οικολογική βόμβα στο βυθό της καλντέρας
της Σαντορίνης από τον Απρίλιο του 2007.
Δεκαεπτά χρόνια σχεδόν από τη βύθισή του, δυστυχώς τα αρμόδια υπουργεία δεν έχουν δείξει το
απαιτούμενο ενδιαφέρον. Το ναυάγιο παραμένει στο βυθό και συνεχίζει να ρυπαίνει, με αργό αλλά
σταθερό ρυθμό, διαβρώνεται καθημερινά και ανά πάσα στιγμή μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστη
οικολογική καταστροφή. Σύμφωνα με το Πράσινο Διαβατήριο του πλοίου και τις μελέτες που έχουν
πραγματοποιηθεί, εντός του ναυαγίου του «Sea Diamond» υπολογίζεται ότι υπάρχουν μερικές
εκατοντάδες τόνοι υγρών καυσίμων και λιπαντικών μηχανής, μερικές χιλιάδες κυβικά μέτρα
μονωτικών υλικών όπως πετροβάμβακας και υαλοβάμβακας, μερικές εκατοντάδες κιλά ανόδια που
περιέχουν βαρέα μέταλλα όπως μόλυβδο, κάδμιο και ψευδάργυρο, μερικές χιλιάδες μέτρα
καλωδιώσεων που περιέχουν χαλκό, μερικές εκατοντάδες λίτρα ηλεκτρολύτη στις μπαταρίες του
πλοίου που περιέχουν ισχυρά οξέα, μόλυβδο και κάδμιο, πολλά επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία
χημικά, όπως χρώματα, αντισκωριακά, σταθεροποιητές βαφών, αλλά και πολλές ηλεκτρονικές
συσκευές στα όργανα και στις εγκαταστάσεις του πλοίου που περιέχουν υδράργυρο, ενώ όλες οι
εύφλεκτες επιφάνειές του ήταν εμποτισμένες με βρωμιούχες επιβραδυντικές χημικές ενώσεις.
Από τις 27/5/2009 έως τις 14/6/2009 πραγματοποιήθηκαν εργασίες για την απάντληση των
πετρελαιοειδών από χώρους του ναυαγίου υπό την άμεση εποπτεία και τη φυσική παρουσία
εκπροσώπων του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Θήρας και ομάδας επιστημόνων του ΕΜΠ, ως τεχνικού
συμβούλου του τελευταίου, αλλά και την επίβλεψη του Λιμεναρχείου Θήρας. Στις δεξαμενές του
συνοδευτικού πλοίου M/V Aegis σφραγίσθηκαν από το Τελωνείο Θήρας 155,22 κυβικά μέτρα
πετρελαιοειδών καταλοίπων αναμεμειγμένων με θαλασσινό νερό. Από αυτά στάλθηκε δείγμα προς
ανάλυση για την εκτίμηση της τελικής ποσότητας πετρελαίου που απαντλήθηκε. Σύμφωνα με το
πόρισμα του Γενικού Χημείου του Κράτους – Χημική Υπηρεσία Σύρου, με Α.Π. 772/24-6-2009,
απάντησε προς το Λιμενικό Ταμείο Θήρας ότι: «Σε απάντηση του αριθμ. 1231/17-6-2009 εγγράφου
σας γνωρίζουμε ότι το αποσταλέν δείγμα είναι κατά κύριο λόγο θαλάσσιο νερό (99% περίπου) με
διάφορα κατάλοιπα πετρελαιοειδών (1% περίπου)».
Σύμφωνα με τα ανωτέρω ο βαθμός επιτυχίας της επιχείρησης απάντλησης ήταν εξαιρετικά
μικρός, κυρίως ως εκ του γεγονότος ότι οι δεξαμενές καυσίμων ευρίσκονται στο εσωτερικό του
πλοίου και η δυνατότητα επικοινωνίας από έξω με αυτές ήταν κατά την γνώμη των τεχνικών σχεδόν
αδύνατη.
Όλα αυτά συνθέτουν μία οικολογική βόμβα που είναι σίγουρο ότι στο μέλλον θα προκαλέσει
ανεπανόρθωτη καταστροφή στο φυσικό περιβάλλον της καλντέρας της Σαντορίνης, στην ποιότητα
ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της, αλλά και σοβαρό πλήγμα στην οικονομία του νησιού.
Ως βέλτιστη λύση (από περιβαλλοντικής απόψεως), προκρίνεται η ολική ανέλκυση του σκάφους.
Η Ελληνική δικαιοσύνη, στον ανώτατο βαθμό της, ως προς την ποινική διαδικασία, με την
τελεσίδικη απόφαση 515/2016 του Αρείου Πάγου, αναγνώρισε την ύπαρξη σοβαρής και
εξακολουθητικής θαλάσσιας ρύπανσης που συνέβη και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στη θαλάσσια περιοχή της Σαντορίνης και κατ’ επέκταση την ανάγκη ανέλκυσης του ναυαγίου.
Με τις πρωτόδικες αποφάσεις 464 και 465/2014, του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς –
Τμήμα Ναυτικών Διαφορών, αποφασίστηκε η άμεση ανέλκυση του ναυαγίου με έξοδα της
πλοιοκτήτριας και πληρωμή, ως αποζημίωση, 14 εκατομμυρίων ευρώ στο Δήμο Θήρας και το Ελληνικό Δημόσιο λόγω ηθικής βλάβης. Στις αποφάσεις αυτές ασκήθηκε έφεση από την πλοιοκτήτρια.
Το Αστικό Εφετείο Πειραιά συνεδρίασε στις 22/9/2016 και εξέδωσε μη οριστική απόφαση (αρ.
51/2017) με την οποία διέταξε: α) τη διενέργεια Πραγματογνωμοσύνης από δύο καθηγητές του ΕΜΠ για το εφικτό της ανέλκυσης και τον κατά προσέγγιση υπολογισμό του κόστους αυτής και β) τη διενέργεια δεύτερης Πραγματογνωμοσύνης από δύο άλλους καθηγητές του ΕΜΠ για το εάν το Sea Diamond αποτελεί ενεργό εστία εκπομπής ρυπογόνων και επιβλαβών ουσιών για το ανθρώπινο και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Οι πραγματογνωμοσύνες κατέληξαν εν συντομία στα συμπεράσματα ότι η ανέλκυση του Sea Diamond είναι πρακτικώς εφικτή, με κόστος από 550 εκ. € έως 1 δις €, ενώ όσον αφορά τη ρύπανση που προκαλείται τονίζουν ότι «η επιβάρυνση που έχει επιφέρει το ναυάγιο στην περιοχή είναι σαφής και ο μοναδικός τρόπος αποτροπής της, είναι η οριστική απομάκρυνση του.
Κάθε άλλη καθυστέρηση ή ενέργεια θα έχει ως αποτέλεσμα την οικολογική και όχι μόνον
καταστροφή της Καλντέρας. Η χρονική έκταση στο μέλλον των επιβλαβών εκπομπών φτάνει τα 420 χρόνια…». Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξε και η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Διαχείρισης Τοξικών και Επικίνδυνων Αποβλήτων του
Πολυτεχνείου Κρήτης – Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Ο Άρειος Πάγος (ΣΤ’ Ποινικό Τμήμα) στην 515/2016 απόφασή του αποδέχθηκε τα στοιχεία της παραπάνω μελέτης ως τα πλέον αξιόπιστα, σε σχέση με εκείνα από άλλους φορείς (ΕΛΚΕΘΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΑΠΘ, Πανεπιστήμιο Southampton), βασίζοντας στη μελέτη αυτή τη λήψη της τελικής του απόφασης αναφορικά με τις ποινικές ευθύνες των εμπλεκομένων.
Μετά από πολλές αναβολές της υποθέσεως, και μετά την αλλαγή της σύνθεσης του ανωτέρω
δικαστηρίου, το Αστικό Εφετείο συνεδρίασε τελικά στις 24/9/2020 και με την απόφαση 350/9-7-2021
απορρίπτει την αίτηση του Δήμου Θήρας για ανέλκυση του ναυαγίου και αποζημίωση λόγω ηθικής
βλάβης, λόγω αναρμοδιότητας του Δήμου να ζητά ανέλκυση του ναυαγίου του K/Z Sea Diamond.
Σύμφωνα με την παρούσα απόφαση «…ναι μεν τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όπως οι ΟΤΑ,
μπορούν να επιδιώκουν την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος στην περιοχή της αρμοδιότητάς
τους έναντι του Κράτους, δεν μπορούν όμως να επικαλεστούν προς τούτο την προσωπικότητά τους
έναντι μόνης της περιβαλλοντικής επιδείνωσης από τη δράση ιδιωτών, αφού δε θίγονται από αυτήν,
καθώς μπορούν να λειτουργήσουν και σε υποβαθμισμένο περιβάλλον…»
Ωστόσο το Τριμελές Εφετείο Πειραιώς – Ναυτικό Τμήμα, με την απόφαση 159/2023, απέρριψε
την έφεση που άσκησε η πλοιοκτήτρια στην απόφαση 465/2014 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου
Πειραιώς, και επιδίκασε υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου το ποσό των 6.000.000 ευρώ με το νόμιμο
τόκο, ως αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης, αποδεχόμενο και βασιζόμενο πλήρως στα αποτελέσματα
της πραγματογνωμοσύνης που αναφέρουμε παραπάνω. Δυστυχώς όμως, παραδόξως, το Ελληνικό
Δημόσιο στην αγωγή του δεν απαίτησε από την πλοιοκτήτρια και τον ασφαλιστικό οργανισμό της
και την ανέλκυση του ναυαγίου, παρόλο που εκείνο είναι ο πλέον αρμόδιος να το διεκδικήσει…
Με την απόφαση 1820/2019 του Συμβουλίου της Επικρατείας δικαιώθηκαν οι κάτοικοι της
Σαντορίνης που προσέφυγαν σε αυτό, επιδιώκοντας την ακύρωση της άρνησης της πολιτείας να
εφαρμόσει το Νόμο 2881/2001 «Περί ανέλκυσης ναυαγίων». Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το
Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας έχει άμεση και αυτοτελή υποχρέωση να κινήσει τις διαδικασίες
ανέλκυσης του Sea Diamond.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την απόφαση 1820/2019 του ΣτΕ:
Οι αρχές, παρανόμως παρέλειψαν να επιληφθούν του από 11/10/2010 αιτήματος των Θηραίων
πολιτών, να διαπιστώσουν αν συντρέχει πρακτική δυνατότητα ανελκύσεως του βυθισθέντος
πλοίου και να διερευνήσουν τις περαιτέρω δυνατότητες που διαθέτουν βάσει του νόμου
2881/2001.
Η κρινόμενη αίτηση των Θηραίων πολιτών πρέπει να γίνει δεκτή, κατ’ αποδοχή των
προβαλλόμενων, με το δικόγραφο της αιτήσεως ακυρώσεως, λόγων.
Η υπόθεση πρέπει να αναπεμφθεί στη Διοίκηση για νόμιμη κρίση επί του ως άνω αιτήματος,
λαμβάνοντας, πλέον, υπόψη και τα νεώτερα πραγματικά και νομικά δεδομένα.
Το βυθισμένο ναυάγιο αποτελεί αυτοτελώς πηγή ρύπανσης για το θαλάσσιο περιβάλλον
λόγω της έκλυσης τοξικών και επικίνδυνων ουσιών και απειλείται μεγαλύτερη οικολογική
υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος στο μέλλον λόγω της προϊούσας διάβρωσής του.
Με την πάροδο των ετών, το ναυάγιο, μπορεί, ανάλογα με τις συνθήκες της συγκεκριμένης
περιπτώσεως και την εκτίμηση της Διοίκησης, να θεωρηθεί «απόβλητο» κατά την έννοια της
οδηγίας 2008/98/ΕΚ ή να θεωρηθεί ότι η απόρριψή του στη θάλασσα είναι πλέον «ηθελημένη»,
κατά την έννοια του άρθρου 3 παρ. 3 περ. β’ του πρωτοκόλλου που αφορά «εις την πρόληψιν
ρυπάνσεως της Μεσογείου Θαλάσσης εκ της απορρίψεως αποβλήτων και άλλων υλικών εκ των
πλοίων και αεροσκαφών» και κυρώθηκε µε το άρθρο πρώτο του νόμου 855/1978 Α’ 235).
Η Διοίκηση οφείλει, στο πλαίσιο αυτό, να λάβει κατ’ εξοχήν υπόψη και να αξιολογήσει ειδικά το
αποτέλεσμα πραγματογνωμοσύνης που έχει διαταχθεί με την 51/2017 μη οριστική απόφαση
του Εφετείου Πειραιώς.
Μέχρι σήμερα το ΥΕΝ, αν και αποδέχεται μέσω της επιτροπής που σύστησε για το θέμα τα
συμπεράσματα των πραγματογνωμόνων, δεν έχει εφαρμόσει την απόφαση 1820/2019 του Ε΄
Τμήματος του ΣτΕ και έπειτα από προσφυγή των κατοίκων στην Επιτροπή Συμμόρφωσης του ανωτάτου
Διοικητικού Δικαστηρίου, ζητήθηκε από το ΥΕΝ και δόθηκε αναβολή της εξέτασης της υποθέσεως έως
τις 23/2/2022 προκειμένου να διερευνηθεί αν το υπουργείο Οικονομικών είναι εφικτό να διαθέσει
πιστώσεις ύψους 550 εκ. ευρώ έως 1 δις για την ανέλκυση του ναυαγίου. Έπειτα από τη συνεδρίαση
της 21/9/2022, η Επιτροπή Συμμόρφωσης του ΣτΕ, επέβαλε με το Πρακτικό 21/2022, το πρόστιμο των
5000€ καθώς δεν αιτιολογήθηκε επαρκώς η στάση της Διοίκησης. Σύμφωνα με το σκεπτικό του
Δικαστηρίου «η κεντρική Διοίκηση, αν και κατέληξε στην τεχνική λύση της ανελκύσεως ως βέλτιστης
για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του ναυαγίου, δεν προκύπτει ότι έχει ενεργοποιήσει τις
προβλεπόμενες από το ν. 2881/2001 διαδικασίες, απευθύνοντας, και μάλιστα αζημίως για το
Δημόσιο, έγγραφη πρόσκληση στον κύριο του ναυαγίου για την άμεση ανέλκυση και απομάκρυνση
αυτού. Το Συμβούλιο διαπιστώνει πλημμελή συμμόρφωση του Υπουργείου Ναυτιλίας και
Νησιωτικής Πολιτικής προς την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας».
Ο τελευταίος μειοδοτικός διαγωνισμός ανέλκυσης που δημοσίευσε η Δημόσια Αρχή Λιμένων
(ΔΑΛ) το Νοέμβριο του 2019, ακυρώθηκε από τον υπουργό ναυτιλίας, 2 μέρες πριν το άνοιγμα των
προσφορών (στις 16/1/2020), (ενώ είχε ήδη εκδηλωθεί ενδιαφέρον από μεγάλη Κινεζική εταιρεία
ανελκύσεων να αναλάβει τη διαδικασία με κόστος ανέλκυσης μικρότερο από 300 εκ. €), με τη
δικαιολογία πως η διαδικασία πρέπει να κινηθεί από το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Θήρας και όχι από
τη ΔΑΛ.
Ωστόσο το Λιμενικό Ταμείο Θήρας έχει δηλώσει επανειλημμένα στο παρελθόν την αδυναμία του
να φέρει εις πέρας μία τόσο δύσκολη διαδικασία όπως αυτή της ανέλκυσης του Κ/Ζ SEA DIAMOND.
Χαρακτηριστικά, με την υπ. αριθμ. πρωτ. 2884/29-10-2018 επιστολή του Προέδρου του Λιμενικού
Ταμείου Θήρας προς τον Υπουργό Ναυτιλίας και Αιγαίου (νυν υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής
Πολιτικής), δηλώθηκε πως σχετικά με το ναυάγιο του SEA DIAMOND «…το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο
Θήρας έχει εξαντλήσει τα νομικά εργαλεία, τα οποία προσφέρονται δυνάμει της οικείας εθνικής
νομοθεσίας και σας καλεί να συμβάλλετε στην εξεύρεση λύσης για την αντιμετώπιση του
ζητήματος…».
Έχουν γίνει πολλές ερωτήσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το θέμα του ναυαγίου του
Sea Diamond, αρκετές μάλιστα από μέλη της Επιτροπής σας. Μια από τις πιο πρόσφατες έγινε από τον
πρώην ευρωβουλευτή κ. Νίκο Χουντή όπου μεταξύ άλλων ρωτούσε την επιτροπή «Για ποιους λόγους
δεν έχει υποχρεωθεί η ιδιοκτήτρια εταιρεία να ανελκύσει το κουφάρι του Sea Diamond 12 χρόνια
μετά το ναυάγιο;». Η απάντηση που πήρε από την Επίτροπο Μεταφορών κυρία Violeta Bulc ήταν
αποκαλυπτική: «Η διεθνής σύμβαση του Ναϊρόμπι του 2007 για την ανέλκυση των ναυαγίων είναι
διεθνής συνθήκη που θεσπίζει κανόνες για την ταχεία και αποτελεσματική ανέλκυση ναυαγίων που
βρίσκονται στην αποκλειστική οικονομική ζώνη ενός κράτους, τα οποία μπορεί να είναι επικίνδυνα για
τη ναυσιπλοΐα ή το περιβάλλον. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η Ελλάδα δεν έχει κυρώσει τη σύμβαση.
Ελλείψει κύρωσης, εναπόκειται στις ελληνικές αρχές (συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών
δικαστηρίων) να κρίνουν κατά πόσον είναι δυνατό να υποχρεωθούν οι ιδιοκτήτες του Sea Diamond
να ανελκύσουν το σκάφος».
Έτσι, δεκαεπτά χρόνια μετά, βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή της υπόθεσης και ακόμη ψάχνουμε
ποιος θα πληρώσει τη ζημιά που αποδεδειγμένα προκάλεσε η πλοιοκτήτρια μέσω των στελεχών της.
Στην αντίστοιχη περίπτωση του Costa Concordia το 2012, στο νησί Giglio της γειτονικής Ιταλίας, η
Ιταλικές αρχές υποχρέωσαν την πλοιοκτήτρια να ανελκύσει το ναυάγιο μέσα σε 14 μήνες και να
πληρώσει περισσότερα από 1 δις ευρώ μέχρι και την ανακύκλωσή του στα ναυπηγεία της Γένοβα. Οι δικαστικές διαδικασίες ακολούθησαν μετά και προφανώς κατέδειξαν τους υπεύθυνους του ναυαγίου…
Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο (Ν2881/2001) που προβλέπει την ανέλκυση κάθε ναυαγίου από
τους υπαίτιους και τους έχοντες την ευθύνη για αυτό, δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη. Ο κρατικός
μηχανισμός, παρά την παράλληλη και αυτοτελή, από το νόμο, υποχρέωσή του να προβεί το ίδιο στις
αναγκαίες ενέργειες αποκαταστάσεως της βλάβης σε περίπτωση κωλυσιεργίας, αδράνειας ή μη
συμμορφώσεως των υπευθύνων, εδώ και 17 χρόνια αδρανεί και δεν ασκεί την απαιτούμενη πίεση στον
πλοιοκτήτη προς την μόνιμη επίλυση του προβλήματος.
5
Αποδεδειγμένα, η ρύπανση στη θαλάσσια περιοχή του ναυαγίου είναι καθημερινή, αλλά
ωστόσο κανένα πρόστιμο δεν επιβάλλεται πλέον στους υπεύθυνους αυτού. Στις παρακάτω
φωτογραφίες φαίνεται το φράγμα της ντροπής που «κοσμεί» τη μοναδικού κάλλους καλντέρα της
Σαντορίνης, καθώς και τα πετρελαιοειδή που αναβλύζουν καθημερινά στο εσωτερικό του, και το
διαπερνούν προς την κατεύθυνση του ανέμου ρυπαίνοντας καθημερινά τα θαλάσσια ύδατα!!
Κυρίες και κύριοι, αξιότιμα μέλη της Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος, ύστερα
από τον συνεχόμενο αγώνα του Θηραϊκού λαού επί 17 έτη και μετά από την ανέλκυση του πολύ
μεγαλύτερου κρουαζιεροπλοίου Costa Concordia στη γειτονική μας Ιταλία, συνειδητοποιούμε πλέον
ότι η ανέλκυση του Sea Diamond είναι ένα ζήτημα που, πρωτίστως, απαιτεί πολιτική βούληση. Όλοι
όσοι αγωνιζόμαστε για το σκοπό αυτό δεν έχουμε σκοπό να καταθέσουμε τα όπλα και θα συνεχίσουμε
τον πολυετή αγώνα μας μέχρι τη δικαίωσή μας και την ανέλκυση του τοξικού ναυαγίου από την
μοναδική καλντέρα της Σαντορίνης.
Ζητάμε την πολιτική σας παρέμβαση και την ενεργό δράση σας, προκειμένου να εφαρμοστεί η
ισχύουσα νομοθεσία και οι αποφάσεις της Ελληνικής Δικαιοσύνης στο θέμα του ναυαγίου του Sea
Diamond. Σας παρακαλούμε, από τη θέση ευθύνης που σας ανέθεσε ο Ελληνικός λαός, να μας
βοηθήσετε με όποιον τρόπο θεωρείτε καταλληλότερο, προκειμένου να απομακρυνθεί επιτέλους αυτή
η οικολογική βόμβα που απειλεί με περιβαλλοντική καταστροφή την μοναδική Σαντορίνη, το Αιγαίο
μας αλλά και την εικόνα της πατρίδας μας σε όλο τον κόσμο. Ζητάμε την ανέλκυση του ναυαγίου του
«SEA DIAMOND». Ζητάμε να σταματήσει να διαδραματίζεται άλλο ένα μεγάλο περιβαλλοντικό
έγκλημα! Είναι χρέος μας απέναντι στα παιδιά μας και στις γενιές που ακολουθούν. Είναι χρέος μας
απέναντι στο φυσικό περιβάλλον που μας φιλοξενεί.
Παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε άλλη ενημέρωση και πληροφορία.
Σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας και τελούμε εν αναμονή της απαντήσεώς σας”.