ANOIΞΙΑΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ vol.3

ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΚΑΒΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΟΥ

  Η Εκάβη Χαραλαμπάκου αποφοίτησε από το τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα του περιβάλλοντος στο ίδιο Πανεπιστήμιο από όπου και πιστοποιήθηκε στην Αρωματοθεραπεία – Βοτανοθεραπεία και στα Φυσικά Καλλυντικά. Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων Βοτανοθεραπείας και παρασκευής φυτικών σκευασμάτων, τόσο καλλυντικών όσο και θεραπευτικών. Σε γιορτές διατήρησης σπόρων και σε άλλες δράσεις συμμετάσχει μεταδίδοντας τη γνώση αυτή σε ομιλίες και σεμινάρια. Παράλληλα συνεχίζει την κατάρτισή της στο αναγνωρισμένο Heartwood Institute στον τομέα της Φυτοθεραπευτικής”.

“Να και τα δύο τελευταία βοτανάκια της Άνοιξης! Ο ταραξάκος και το πεντάνευρο. Η λίστα των ανοιξιάτικων βοτάνων συνεχίζεται βέβαια αλλά επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε εδώ αυτά τα πιο κοινά και γνωστά «ζιζάνια» που λίγες δεκαετίες πριν ήταν απαραίτητα σε κάθε νοικοκυρά ως βασικό συστατικό στην μαγειρική της και στη φροντίδα της οικογένειας.

Ταραξάκος Taraxacum officinale

Τα γνωστά σε όλους ραδίκια ή πικροράδικα, αν δεν καταλήξουν στην κατσαρόλα και αφεθούν να βγάλουν λουλούδι, εμφανίζουν ένα έντονο κίτρινο στρογγυλό και σχεδόν επίπεδο ανθάκι. Ετυμολογικά το όνομά του είναι σύνθετο αρχαίο ελληνικό από τις λέξεις «ταράσσω» που ερμηνεύεται ως προκαλώ αναταραχή, ταλαιπωρώ και «άκος» δηλαδή ίαση, θεραπεία ή και ανακούφιση. Από τα αρχαία χρόνια λοιπόν το φυτό αυτό αναγνωρίζεται ως ωφέλιμο για τον οργανισμό σε βαθμό που ακόμη και η ονομασία του του προσδίδει ιαματικές ιδιότητες. Και ιδού, ο ταραξάκος!

Ο ταραξάκος είναι από τα φυτά που χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη του, άνθη, φύλλα και ρίζα. Τα φύλλα γίνονται η γνωστή σαλάτα, ενώ τα άνθη χρησιμοποιούνται ευρέως για αρωματισμό κρασιών, δημιουργία σιροπιών κ.ά. Η Αυστριακή βοτανοθεραπεύτρια Maria Treben, θεωρεί το σιρόπι από τα άνθη του ταραξάκου ιδανικό ώστε να εξοικειωθούν τα παιδιά με τη γεύση των βοτάνων. Η συνταγή της θέλει 4 γεμάτες χούφτες άνθη ταραξάκου σε 1 λίτρο κρύο νερό, που το δένει με ζάχαρη και λεμόνι.

Το φυτό αυτό διεγείρει το πεπτικό σύστημα, υποστηρίζει το συκώτι, τη λειτουργία του εντέρου και των νεφρών και βοηθά την παραγωγή γάλακτος στις θηλάζουσες. Είναι ήπιο αποτοξινωτικό, μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση δερματικών καταστάσεων και είναι ένα γενικό τονωτικό του οργανισμού μας.

Πεντάνευρο Platango major, Plantago cretica, Platango lanceolata

Εδώ δεν μιλάμε για συγκεκριμένο φυτό, αλλά μάλλον για ένα είδος με πολλά υποείδη με διαφορές στο μέγεθος και στο σχήμα των φύλλων κυρίως. Αν κόψουμε μαλακά το κοτσάνι ενός Platango, θα μπορέσουμε να διακρίνουμε και τα 5 νεύρα που διατρέχουν το φύλλο του, εξού και το όνομα πεντάνευρο.

Ανήκει και αυτό στα χορταρικά που τρώγονται είτε ωμά στη σαλάτα είτε βραστά.

Το βότανο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρίσκεται εύκολα και σχεδόν παντού. Ιερό φυτό για τους Ινδιάνους, που το ονομάζουν τα «πατήματα των λευκών» γιατί μεταφέρθηκε στην Αμερική από τους σπόρους που είχαν κολλήσει στα παπούτσια των αποίκων. Ισχυρό αιμοστατικό, ιδανικό για να σταματήσει την αιμορραγία μιας πληγής στο ύπαιθρο. Παίρνουμε το φύλλο, το μασάμε ελαφρώς ώστε να αντιδράσει με το σάλιο μας παράγοντας ένα αντισηπτικό και ανοσοδιεγερτικό κατάπλασμα και το τοποθετούμε στην πληγή. Προσωπικά έχω βιώσει άπειρα τέτοια παραδείγματα, ακόμη και με βαθιά κοψίματα.

Οι ανθισμένες κορυφές του σε ζεστό νερό φτιάχνουν ένα υπέροχο έγχυμα που δρα κατά της δυσκοιλιότητας. Αντίστοιχα ροφήματα των φύλλων του θεωρούνται στη Λαϊκή Θεραπευτική ευεργετικά για το  αναπνευστικό και ιδιαίτερα για τους πνεύμονες, με γνωστές καταπραϋντικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες.

Αυτό που βλέπουμε είναι πως τα περισσότερα βότανα είναι είτε τρόφιμα είτε καρυκεύματα. Είναι άμεσα συνδεδεμένα με την κουζίνα μας και κάποτε πολύ μεγαλύτερη ποικιλία από τέτοια έβρισκε τη θέση της στο τραπέζι της οικογένειας. Σήμερα βλέπουμε το βότανο όπως έχουμε μάθει να βλέπουμε ίσως και το χάπι που συνταγογραφεί ο γιατρός μας. Αν καταφέρουμε να βάλουμε τα βότανα πίσω στη θέση που χιλιάδες χρόνια τα είχαν οι πολιτισμοί του κόσμου, στην καθημερινή μας ζωή δηλαδή, θα πετυχαίναμε σε μεγάλο βαθμό την ΠΡΟΛΗΨΗ και όχι αυτό που συνήθως αναζητούμε, τη θεραπεία.

Τροφοδοτώντας τον οργανισμό μας με όλες αυτές τις διαφορετικές πολύτιμες ουσίες που υπάρχουν στα φυτά, του δίνουμε ισχυρά όπλα για το ανοσοποιητικό μας και την εύρυθμη λειτουργία όλων των οργάνων του σώματός μας. Σύγχρονες μελέτες βάζουν το ανθρώπινο μικροβίωμα (το σύνολο των ωφέλιμων και πολύτιμων μικροοργανισμών που φιλοξενούμε στο σώμα μας και ειδικά στο έντερο) πολύ υψηλά στη λίστα με τους παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η σωματική και η ψυχική μας υγεία. Παρόμοιες μελέτες αποδεικνύουν ότι τα βότανα μπορούν να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην αύξηση του ανθρώπινου μικροβιώματος αλλά και στη σύστασή του με βραχυπρόθεμα και μακροπρόσθεσμα οφέλη για την υγεία μας.

Κλείνοντας αυτή τη «βοτανική τριλογία» της άνοιξης, θα πρέπει να αναφέρουμε τουλάχιστον δύο βασικούς κανόνες που αφορούν τη χρήση αλλά και τη συλλογή των βοτάνων.

Πρώτα από όλα, έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι κανένα βότανο δεν είναι πανάκεια ούτε και απολύτως ασφαλές· σε καμία περίπτωση, εκτός και αν έχω τη σύμφωνη γνώμη βοτανοθεραπευτή, δεν καταναλώνω συνεχόμενα βότανα για περίοδο μεγαλύτερη των δύο εβδομάδων. Οπότε το ασφαλέστερο είναι να πίνουμε τα βότανα που προτιμούμε με εναλλαγές και παύσεις ώστε να μην τα καταστήσω τοξικά στον οργανισμό μου.

Δεύτερος και εξίσου σημαντικός κανόνας αφορά τη συλλογή. Συλλέγω βότανα προς κατανάλωση ΜΟΝΟ όταν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι έχει γίνει σωστή αναγνώριση και δεν υπάρχει πιθανότητα να συλλέξω κάτι διαφορετικό. Υπάρχουν είδη που μοιάζουν και κάποια από αυτά μπορεί να είναι τοξικά.

Οι προτάσεις για την ασφαλή χρήση και συλλογή των βοτάνων δεν σταματούν εδώ. Για παράδειγμα, για να προστατέψω ένα βοτανικό είδος ή τουλάχιστον να συμβάλλω στη διατήρησή του, ποτέ δεν συλλέγω ολόκληρο τον πληθυσμό που θα συναντήσω, αλλά αρκούμαι στην ποσότητα που μπορώ να χρησιμοποιήσω (θεωρητικά το 1/3). Δίνω την ευκαιρία στο φυτό δηλαδή, να αφήσει το σπόρο του στην περιοχή ώστε να φυτρώσει και πάλι.

Όπως καταλαβαίνετε εδώ μπορέσαμε να πούμε λίγες και γενικές πληροφορίες για κάθε βότανο. Η τέχνη της Βοτανοθεραπείας ή αλλιώς και Φυτοθεραπευτικής έχει πολύ πιο βαθιές ρίζες που απλώνονται από τους ανθρώπινους πολιτισμούς ανά τον κόσμο και τους αιώνες έως τη σύγχρονη επιστήμη που ανακαλύπτει και επιβεβαιώνει τις λαϊκές πρακτικές, αναγνωρίζοντας τη δύναμη διαφόρων φυτών που αποκαλούμε βότανα.