“ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821: ΒΑΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ”

ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ Γ. ΓΑΛΑΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ

 

 

Η σελίδα, μετά από παράκληση προς τον διδάκτορα Φιλολογίας και Εκαιδευτικό κ. Γιάννη Γαλαίο, έλαβε το “Σχεδίασμα”, όπως το αναφέρει ο ίδιος, της εξαιρετικής ομιλίας που εκφώνησε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Θήρας, μετά το πέρας της δοξολογίας για την επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Δεν θα σας συστήσουμε τώρα τον Γιάννη Γαλαίο. Τιμά τη Σαντορίνη με την παρουσία του και τη Santonews με την πρόθυμη ανταπόκρισή του, ώστε αυτή η νηφάλια και υψηλού κύρους ιστορική συμπύκνωση, να φτάσει σε όσο το δυνατόν περισσότερους.

 

 

Επανάσταση του 1821: βασικά δεδομένα και επίκαιρες προβολές

Σχεδίασμα ομιλίας

Η Επανάσταση του 1821, ως καίριος σταθμός της νεότερης ελληνικής ιστορίας, μας καλεί όχι μονάχα να θυμηθούμε, τιμώντας τους ήρωες που πότισαν με το αίμα τους το δέντρο της ελευθερίας μας, αλλά και να προβληματιστούμε, επιχειρώντας τις αναγκαίες προβολές του παρελθόντος στο παρόν και το μέλλον. Θα επιχειρήσω να εισφέρω στον προβληματισμό αυτό, εξετάζοντας το προκείμενο ιστορικό γεγονός υπό το πρίσμα δύο κρίσιμων κατά τη γνώμη μου αντιθετικών ζευγών, τα οποία καθόρισαν το χαρακτήρα και εξέλιξη του επαναστατικού εθνικοαπελευθερωτικού εγχειρήματος. Τα συμπεράσματά μου θα αποτελέσουν τη βάση για σύντομες προτάσεις επικαιροποίησης.

Κωδικοποιώ αναγκαία λόγω οικονομίας χρόνου.

    1. Ζεύγος πρώτο: Ευνοϊκές vs δυσμενείς συγκυρίες κατά την εκδήλωση της Επανάστασης.
      1. Ευνοϊκές:

        α) επαναστατικά υποδείγματα: εξεγέρσεις αποικιών της Ν. Αμερικής εναντίον της Ισπανίας, επαναστατικά κινήματα στο Πεδεμόντιο και τη Νεάπολη·

        β) ιδεολογικές προϋποθέσεις: φιλελεύθερος γαλλικός διαφωτισμός, κλασικισμός και ρομαντισμός: επιδράσεις που διοχετεύονται μέσα από τα βιβλία και την σχολική εκπαίδευση (πυκνότερη η παρουσία σχολείων τις παραμονές της Επανάστασης), συνείδηση ιστορικής ταυτότητας (γλωσσικής, θρησκευτικής, πολιτιστικής) και συνέχειας (αποφασιστικός και διπλωματικός κατ’ ανάγκην ο ρόλος της Εκκλησίας μέσα στο περιοριστικό οθωμανικό πλαίσιο)·

        γ) ανατολικό ζήτημα: εξασθένηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποστασίες Τούρκων διοικητών από την κεντρική εξουσία (Αλή-Πασάς, Πασβάνογλου κ. ά.) · δ) οργανωτικές: ίδρυση και λειτουργία της συνωμοτικής Φιλικής Εταιρίας.

      1. Δυσμενείς:

        α) εξωτερικές (πολιτικές, ιδεολογικές): κυριαρχία αντι-φιλελεύθερων, αντιδραστικών δυνάμεων στην Ευρώπη μετά την πτώση του Ναπολέοντα, Ιερά Συμμαχία (Μέττερνιχ), απουσία διεθνούς υποστήριξης (ακόμη και από την ομόδοξη Ρωσία)·

        β) εσωτερικές εγγενείς αδυναμίες (αριθμός, στρατιωτικά μέσα, δισταγμοί, αποτυχία προγενέστερων επαναστατικών εξεγέρσεων, εξαθλίωση από τη μακραίωνη δουλεία).

      1. Συμπέρασμα: παράτολμο εγχείρημα, ρίσκο, ενδεικτικό του πνεύματος αυτοθυσίας και αγωνιστικότητας των Ελλήνων (πρβλ. αρχαίοι Αθηναίοι: «παρὰ δύναμιν τολμηταὶ καὶ παρὰ γνώμην κινδυνευταὶ καὶ ἐν τοῖς δεινοῖς εὐέλπιδες»· κατά τον Θουκυδίδη, 1.70.3). Κρίσιμος παράγοντας: το φρόνημα (ορθόδοξη χριστιανική πίστη, φιλοπατρία, πόθος ελευθερίας).
    1. Ζεύγος δεύτερο: Ομόνοια vs διχόνοια κατά την εξέλιξη της Επανάστασης.

      Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (πίνακας του Θεόφιλου)

      1. Νικηφόρα φάση (1821-1824). Κολοκοτρώνης (oμιλία στην Πνύκα, 1838): «ως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και οι Κληρικοί, και οι Προεστοί, και οι Καπεταναίοι, και οι Πεπαιδευμένοι, και οι Έμποροι, μικροί και μεγάλοι όλοι εσυμφωνήσαμεν εις αυτόν τον σκοπόν, και εκάμαμεν την Επανάστασιν».

        Η ενωτική αυτή συμπόρευση θα παράγει μια σειρά από στρατιωτικές νίκες στη στεριά (Βαλτέτσι, Δερβενάκια) και τη θάλασσα (Σάμος). Επώνυμες (Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Μιαούλης, Κανάρης κ. ά.) και ανώνυμες αριστείες. Αποτελέσματα:

        α) εδραίωση της Επανάστασης στο Μοριά, τη Ρούμελη και τα νησιά, εθνοσυνελεύσεις, δημοκρατικά συντάγματα και συγκρότηση πολιτικών οργανισμών·

        β) μεταστροφή της πολιτικής των ευρωπαϊκών Δυνάμεων (κυρίως Αγγλίας και Ρωσίας) για τον έλεγχο του εν τη γενέσει του εθνικού κράτους (κρίσιμη λεπτομέρεια: σύνδεση αγγλικών δανείων με την πολιτική και οικονομική εξάρτηση της Ελλάδας) ·

        γ) ανάπτυξη του φιλελληνισμού (ιδίως μετά τις μαζικές σφαγές των Χριστιανών στη Χίο το 1822).

      1. Καθοδική πορεία της Επανάστασης (1824-1827).

        Ανταγωνισμός στρατιωτικών (λαϊκών αγωνιστών) και πολιτικών (προκρίτων και εφοπλιστών, διοικητικής αριστοκρατίας) για την εξουσία (πρβλ. το ρόλος της “φιλαρχίας” στο Θουκυδίδη).

        Αποτελέσματα:

        α) φυλάκιση Κολοκοτρώνη, δολοφονία Ανδρούτσου και Καποδίστρια (αργότερα),

        β) εδραίωση Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, πτώση Μεσολογγίου, ήττα Καραϊσκάκη στο Φάληρο.

      1. Λύση.

        Γεγονότα:

        α) Ναυμαχία του Ναυαρίνου (1827),

        β) Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1828). Ανταγωνισμός των δυνάμεων: πορεία από την τουρκική επικυριαρχία (1827) στην πλήρη ανεξαρτησία υπό την εγγύηση των προστάτιδων Δυνάμεων (1832).

      1. Συμπεράσματα:

        α) θετική έκβαση του επαναστατικού ρίσκου όσο επικρατεί ομοψυχία,

        β) αρνητική (έκβαση) στα όρια της καταστροφής των κεκτημένων λόγω της δολερής διχόνοιας,

        γ) θετική επιδιαιτησία των ξένων δυνάμεων αλλά εδραίωση της ξενικής εξάρτησης (ξενικά κόμματα, επιβολή Βαυαρού μονάρχη, επένδυση οικονομικών συμφερόντων, παραμερισμός των δημοκρατικών προβλέψεων της επαναστατικών συνταγμάτων). Ανεξαρτησία ναι, αλλά σχετική. Κράτος εδαφικά συρρικνωμένο και πλήρως κατεστραμμένο από τον πόλεμο.

  1. Μεταφορά στο παρόν. Ενδεικτικοί τίτλοι:
    1. Συμπτώσεις:

      α) ελληνοτουρκικές εντάσεις (αμφισβητήσεις και διεκδικήσεις της γείτονος),

      β) σχέσεις της Ελλάδας με τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις (τύχη που ορίζεται μέσα στην ΕΕ και σε σχέση με τον εξωτερικό δανεισμό της χώρας)

    1. Δυνατότητες εθνικής ανεξαρτησίας και λαϊκής κυριαρχίας μέσα σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Νέες μορφές κεκαλυμμένης υποδούλωσης (;) : οικονομικής, πολιτικής, πολιτιστικής.
    1. Εθνική στόχευση και αυτοσυνειδησία. Ποιοι είμαστε και κατά πού πηγαίνουμε; Συνείδηση εθνικής ταυτότητας και χάραξη εθνικής στρατηγικής.
    1. Σημασία της ενότητας, της συλλογικότητας και της αγωνιστικότητας για το παρόν και το μέλλον του ελληνισμού (εντός και εκτός συνόρων). Αφομοίωση διδαγμάτων και μεταφορά τους στην καθημερινή μας πράξη.

Το σύγχρονο στοίχημα:

Το πρόβλημα της εθνικής και πολιτικής ελευθερίας έχει να κάνει με τους αγώνες όχι μονάχα για την ανάκτησή της αλλά και τη διατήρησή της. Και σε αυτό το κεφάλαιο, στη δημιουργική δηλαδή διαχείριση της ελευθερίας υπό συνθήκες οικονομικής και ηθικοπνευματικής κρίσης (εγχώριας και παγκόσμιας), η ευθύνη του καθενός μας είναι μεγάλη. Ο βαθμός της έμπρακτης αναδοχής της θα καθορίσει και το κατά πόσο σταθήκαμε άξιοι της παραδεδομένης με αίμα και θυσίες ελευθερίας.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *